REALİZM (GERÇEKÇİLİK)

REALİZM (GERÇEKÇİLİK) (19.yy’ın ikinci yarısı)

Romantizmin hayal ve duyguya yaptığı vurguya bir tepki olarak doğan realizm, 19. yüzyılın ikinci yarısından sonra dünya edebiyatını geniş ölçüde etkilemiştir.

18. ve 19. yüzyıl Avrupası’nda görülen toplumsal hareketlilik, toplumsal sınıfları, mücadele içinde yeni çalkantılara, aydınları da yeni arayışlar içine itmiştir. Bu arayışlarda temel temayül, toplum gerçekliğinin tanınması olmuştur.

Bu nedenle, Auguste Comte’un pozitivizm (olguculuk) felsefesi, realizmin düşünsel temelini oluşturmuştur. Çünkü pozitivizm, doğa olaylarının (gerçekliğin) doğa ötesi görüşlerle (metafizik) değil; olgular (olaylar) arasındaki bağlantının gözlem ve deneylerle bulunacak yasalarıyla açıklanabileceğini ileri sürer.

Öte yandan müspet bilimlerdeki  (fizik, kimya, biyoloji) gelişmelerin, varlıkların ve olayların, duygu ve hayallerle değil; maddi gerçekliklerle açıklanabileceğini ortaya koyması,  pozitivizmin edebiyata yansıması olan realizme üstünlük kazandırmıştır. Böylece, duygu ve hayallerden yola çıkan sanatçının toplumsal beklentilere yanıt veremeyeceği, sanatçının bir ahlakçı gibi değil, bir bilim adamı gibi gördüklerini anlatmak zorunda olduğu kabul edilmiştir.

Realizmin yaygınlaşmasından önce, romantik kuşak içinde yer alan Balzac, Stendhal gibi öncü realistleri de unutmamak gerekir. Ancak realizmin romantizmden asıl kopuşu, Gustove Flauber’in   “Madam Bovary” adlı romanı (1857) ile gerçekleşmiştir.


Özellikleri
•  Sanatçı, anlattıklarını gözlemlerine dayandırır; duygu ve imgelerin yerini insan ve toplum gerçekleri alır.

•  Sanatçı; kendi duygu ve düşüncelerini gizler; yapıtında tarafsız bir gözlemcidir.

•  İnsan ve toplum, klasiklerde “olması gerektiği gibi”, romantiklerde “istedikleri gibi” realistlerde “olduğu gibi” yansıtılır.
•  Olgu ve olayların ortaya çıkışındaki sosyal nedenler araştırılır.

•  Kişiliğin oluşumunda çevrenin önemini kabul ettiklerinden, kişilerin yaşadıkları ortam, sosyal çevre bütün ayrıntılarıyla tanıtılır.

•  İşlenen olaylar güncel yaşamdan, kişiler halk tabakalarından alınır.

•  Toplumsal konuları işlerler; ama toplum sorunları karşısında tarafsız kalırlar. Sanatı, toplumsal mücadele de bir araç olarak görmediklerinden “sanat sanat içindir” anlayışındadırlar.

•  Anlatıma önem verip özen gösterdiklerinden birer üslupçudurlar. Bu nedenle, örneğin kişiler, sosyal düzeylerine uygun değil; sanatçının üslubuna uygun konuşturulur.

•  Konu kadar, biçim güzelliği de önemlidir. Bu nedenle dil ve anlatım süsten, abartıdan, özentiden uzaktır.

•  Realizm, daha çok roman, öykü ve tiyatro türlerinde etkili olmuştur.


FRANSA’DA
•BALZAC (1799-1850)   ROMAN, ÖYKÜ, TİYATRO
Fransız edebiyatında öncü realist yazarlarındandır. Önceleri tiyatroya ilgi duyar, ilk eseri bir tiyatro oyunu¬dur. Ancak eser başarıya ulaşamaz. Tiyatroda başarılı olamayacağını anlayınca romana yönelir. Gerçekçi ro¬manın öncüsü kabul edilen Balzac, güçlü gözlemlerle başarılı romanlar yazar.
GORİOT BABA, VADİDEKİ ZAMBAK, EUGENİE GRANDET, KÖY HEKİMİ TILSIMLI DERİ, İNSANLIK KOMEDYASI (DİZİ ROMANLARININ GENEL ADI)

•STENDHAL  (1783–1842)    ROMAN
Fransız edebiyatının önemli realist yazarlarındandır. İlk önce tiyatro ve felsefeye ilgi duyar, sonra romana yönelir. Romanlarında başarılı psikolojik çözümlemeler yapmıştır. Güçlü gözlemleri, karakter çözümlemeleri, yalın sayılabilecek üslubuyla sık okunan bir yazar olmuştur
KIRMIZI VE SİYAH, PARMA MANASTIRI…

•GUSTAVE FLAUBERT (1821–1880)  ROMAN
Fransız edebiyatının dünyaca ünlü romancılarındandır. Yaşamdaki çarpıklıklardan, aksaklıklardan kaçarak sanata sığınır. Eserlerinde hayalindeki ideal insanlığı an¬latmıştır. Madam Bovary adlı romanı, döneminde bü¬yük tartışmalara yol açar.
MADAME BOVARY, SALAMBO…


İNGİLTERE’DE
•DANIEL DEFOE   (1659–1731)  ROMAN
ROBİNSON CRUOSE ( Romanda, ıssız bir adada yalnız başına yıllarca yaşayan bir insanın serüvenini anlatır. )

•CHARLES DICKENS  (1812–1870) ROMAN
Gösterişsiz fakat güçlü bir anlatımı vardır. Kendini belli etmeyen ince bir mizah anlayışıyla yazar. Öyküler ve gezi notları da yazmıştır. 
DAVID COPPERFIELD, ANTİKACI DÜKKÂNI,    OLİVER TWIST, İKİ ŞEHRİN HİKÂYESİ

•JONATHAN SWİFT (1667–1745)    ROMAN
GULLIVER’İN GEZİLERİ ( Romanda, gemilerde çalışan Gulliver’in dört hayali ülkeye yaptığı gezileri anlatır. )


RUSYA’DA
•TOLSTOY  (1828–1910)   ROMAN
Rus edebiyatında Realizmin önemli temsilcilerindendir. Ortaya koyduğu eserler ve sanatçı kişiliğiyle yaşa¬dığı döneme damgasını vuran Tolstoy, Dünya edebi¬yatının da en büyük yazarlarındandır. Eserleri günü¬müzde de hâlâ ilgiyle okunmaktadır.
SAVAŞ VE BARIŞ, ANNA KARENİNA, DİRİLİŞ, HACI MURAD, YAŞAYAN ÖLÜ, İVAN İLYİÇ’İN ÖLÜMÜ…

•DOSTOYEVSKİ  (1821–1881)   ROMAN
Rus edebiyatının dünyaca ünlü romancılarındandır. Di¬nine ve geleneklerine bağlı olan Dostoyevski'nin eser¬lerinde psikolojik çözümlemeler geniş bir yer tutar. Realizmin etkisiyle yazdığı eserleri tüm dünyada hâlâ ilgiyle okunmaktadır.   
SUÇ VE CEZA, BUDALA, KARAMAZOV KARDEŞLER, EZİLENLER, KUMARBAZ, ECİNNİLER, İNSANCIKLAR…

•MAKSİM GORGİ (1868–1936)   ROMAN
Toplumcu gerçekçi romanın kurucusu sayılır. Eserle¬rinde çocukluk ve gençlik yıllarında yaşadığı acı dolu hayatı, Rusya'daki yoksulluk yıllarını anlatmıştır. Betimlemelerdeki ustalığıyla keskin bir gözlemci olduğunu göstermiştir. Tiyatro oyunları ve anılarını kaleme aldığı eserleriyle de Rus edebiyatına katkıda bulunmuştur.  ANA, ÇOCUKLUĞUM, ARKADAŞ, EKMEĞİMİ KAZANIRKEN, BENİM ÜNİVERSİTELERİM


•GOGOL  (1809–1852)   ROMAN, TİYATRO
Rus edebiyatının romancı ve oyun yazarlarındandır. 1836'da döneminin devlet bürokrasisini eleştiren “Müfettiş” adlı oyunu sahnelenir. Bu eseri resmi çevrelerin tepkisini çeker ve Rusya'yı terk etmek zorunda kalır. Gogol, konularını günlük yaşamdan alır. Eserlerinde insan davranışlarını gerçekçi bir şekilde anlatmıştır.
ÖLÜ CANLAR, MÜFETTİŞ (OYUN), PETERSBURG HİKÂYELERİ, TARAS BULBA…

•ANTON ÇEHOV (1860–1904)    ÖYKÜ, TİYATRO
Rus edebiyatının tiyatro ve öykü yazarlarındandır. Mo¬dern kısa öykünün en önemli temsilcisidir. Yazdığı bir öykü kitabıyla Rus Akademisi tarafından verilen Puşkin ödülünü kazanır. Daha sonraları yaklaşık 1000 sözcükten oluşan kısa öykü türünü başlı başına bir sanat haline dönüştürür. Çehov, durum öykücülüğünün ku¬rucusu sayılır. Maupassant'ın öncüsü olduğu olay öy¬kücülüğünün alternatifi olan bu yeni öykü anlayışı, sonraki dönem öykücülerini de etkiler. Sanatçı, mo¬dern öykücülüğe zemin hazırlamıştır. Türk edebiyatın¬da Memduh Şevket Esendal'ı etkilemiştir.
OYUN: MARTI, VANYA DAYI, VİŞNE BAHÇESİ, ÜÇ KIZKARDEŞ, HİKÂYELER

•TURGENYEV   (1818–1883)  ROMAN
Rus edebiyatının realist çizgideki romancı ve öykücülerindendir. iyi bir eğitim alan Turgenyev, Almanca, İn¬gilizce ve Fransızcayı ana dili gibi konuşur. Tarih, kla¬sik filoloji dallarında çalışmalar yapar, Yunanca ve La¬tince öğrenir. Eserlerinde köylülerin yaşamını, çektiği sıkıntıları dile getirir. 
BABALAR VE OĞULLAR, AVCININ NOTLARI, BAHAR SELİ, TAŞRALI KADIN…

•ŞOLOHOV   (1905- ? ) ROMAN
VE DURGUN AKARDI DON, DONDA HASAT


AMERİKA’DA
•JACK LONDON     ROMAN
MARTİN EDEN, KURT KANI, UÇURUM İNSANLARI, VAHŞETİN ÇAĞRISI…

•MARK TWAIN   ( 1835–1910)  ROMAN, ÖYKÜ
Amerikan edebiyatının usta yazarlarındandır. Gazetecilik de yapan Twain, güldürü ustasıdır. Serüvenci bir yazardır, dünya klasikleri arasına girmiş önemli eserle¬re imza atmıştır.
TOM SAWYER’İN MACERALARI, HUCKLEBERRY FINN’İN BAŞINDAN GEÇENLER, MİSSİSİPİ’DE HAYAT…

•JOHN STEINBECK  (1902–1968) ROMAN, ÖYKÜ
Natüralist bir gerçekçilik, hayal gücüyle beslenen bir gözlemcilik, yazarın en belirgin özelliğidir.
FARELER VE İNSANLAR, GAZAP ÜZÜMLERİ, BİTMEYEN KAVGA, SARDALYA SOKAĞI, KENAR MAHALLE

•ERNEST HEMINGWAY   (1898–1961)  ROMAN
Yazar ve gazetecidir. Eserlerini Paris’e yerleştikten sonra yazmıştır. 1954’te Nobel ödülünü almıştır.  
SİLAHLARA VEDA, ÇANLAR KİMİN İÇİN ÇALIYOR, İHTİYAR BALIKÇI

•HERMAN MERVILLE (1819–1891)    ROMAN
MOBY DICK (BEYAZ BALİNA)


İRLANDA’DA
•OSCAR WİLDE  (1854–1900)
Şair eleştirmen, oyun yazarı ve eleştirmendir. Nüketli, alaycı, iğneleyici bir dili vardır. Realist akıma yakındır.
DORİAN GREY’İN PORTRESİ, MUTLU PRENS, SALOME

•BERNARD SHAW  ( 1856–1950)
Toplumcu gerçekçi bir yazardır. 1925’te Nobel aldı. Roman ve oyunlarında mizah ve hiciv önemli bir yer tutar.

Türk Edebiyatı’nda realizmin ilk etkileri Tanzimat Edebiyatı’nın kuruluş döneminden sonra ortaya çıkmaya başlar.  Sami Paşazade Sezai’nin öykülerinde,  Recaizade Mahmut Ekrem’in romanlarında ve Nabizade Nazım’ da realizmin ilk etkilerine rastlanır. Öte yanlan Batılı anlamda realizmin, Türk Edebiyatı’nda Servet-i Fünun döneminde uygulanır: Halit Ziya Uşaklıgil. Milli Edebiyat ve Cumhuriyet Dönemi Edebiyatı’ndan geçerek realizmin, çeşitli uygulamalarıyla günümüz edebiyatına dek ulaşmıştır.